Ulusal Hububat Konseyi tarafından hazırlanan 2022-23 Üretim Yılı (1 Ekim 2022-30 Nisan 2023) Arpa, Yulaf, Çavdar, Tritikale Üretim Rekoltesi Tahmin Raporu, UHK 2022-2023 (1 Ekim 2022 – 30 Nisan 2023) Buğday Rekolte ve Değerlendirme Raporu ve Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) tarafından, sahadaki gelişmeler izlenerek hazırlanan “Fenolojik Değerlendirme- Hububat ve Bakliyatta Yağış, Ekiliş ve Gelişim Analizi, Nisan 2023” raporu, linklerde bilgilerinize sunulmaktadır.
Buna göre UHK raporuna göre aşağıda sunulan özet değerlendirme söz konusudur:
■ Ülkemiz 2022-2023 üretim yılı 7 aylık gelişme döneminde (1 Ekim-30 Nisan) 374 mm yağış almış, uzun yıllar ortalamasının %13 altında olmuştur. Yağış düşüşü Karadeniz hariç tüm bölgelerde gerçekleşmiştir.
■ Sonbaharda Güneydoğu Anadolu hariç tüm bölgelerde yağış düşüşü yaşanmıştır. Kış mevsiminde yağış eksikliği ülke genelinde daha belirgin olarak hissedilmiş, son 63 yılın en düşük yağış alan ikinci Kış mevsimi olmuştur.
■ Mart ayında 96 mm yağış kaydedilmiş, uzun yıllar ortalamasının oldukça üzerinde olmuştur (%56). Mart ayı bu yağış ile son 27 yılın en yağışlı mart ayı olarak kayda geçmiştir. Yağış artışı nisan ayında da devam etmiş, tüm bölgeler uzun yıllar ortalamasının üzerinde yağış almıştır.
■ Arpa ekim alanı 2022-2023 üretim yılında TÜİK’in geçen yılki verisi düzeyinde 3.1 milyon ha olarak öngörülmüştür. Uzun yıllar ortalaması 8 milyon ton arpa üretimi dikkate alındığında, bu sezonda %7,5 artışla 8,6 milyon ton olacağı tahmin edilmektedir.
■ 2022-2023 üretim sezonunda 98.000 ha alanda yulaf ekileceği, üretiminin uzun yıllara göre aynı düzeyde kalacağı ve 215.000 ton olarak gerçekleşebileceği değerlendirilmiştir.
■ 2022-2023 üretim yılında 115.000 ha civarında çavdar ekileceği, üretiminin uzun yıllara göre %7 artışla, 300.000 ton olabileceği öngörülmüştür.
■ Tritikale üretim alanındaki %5 artış ta dikkate alınarak (105.000 ha) 2022-2023 tritikale üretim rekoltesinin uzun yıllar düzeyine (300.000 ton) göre %11,6 artarak 335.000 tona ulaşabileceği değerlendirilmiştir.
■ Sonuç olarak; 2022-2023 üretim yılında buğday 20,750 milyon ton, arpa 8,6 milyon ton, yulaf 215 bin ton, çavdar 300 bin ton, tritikale 335 bin ton olmak üzere toplam serin iklim tahılları üretim rekoltesinin 30,2 milyon ton civarında olacağı beklenilmektedir. Bu veriler bölgelere göre mayıs yağışları ile değişkenlik gösterebilecek olmakla beraber, bereketli bir yıla işaret etmekte olup, dünya fiyatları ile uyumlu, maliyet artışlarını değerlendiren gerçekçi fiyatların oluşumu ile üreticimizin alın terinin karşılığını almasını dileriz.
■ 1 Ekim 2022-30 Nisan 2023 tarihleri arasında ülke geneli 374 mm yağış alınmıştır. Yedi aylık bitki gelişme döneminde düşen yağışlar, uzun yıllar ortalamasının %13 (432 mm) ve geçen üretim yılının %9 (409 mm) altında gerçekleşmiştir. Karadeniz Bölgesi hariç tüm bölgelerde yağışlar uzun yılların altında olmuştur.
■ Bu üretim yılında 2022 yılı Sonbaharında Güneydoğu Anadolu Bölgesi hariç (uzun yıllara göre %12 artış) tüm bölgelerde yağış düşüşü yaşanmıştır. Sonbaharda en belirgin yağış azalması Marmara ve Ege Bölgelerinde olmuştur (sırasıyla; %54 ve %50 azalma).
■ Sonbahardaki görülen yağış eksikliği Kış mevsiminde de devam ederek belirginleşmiştir. Ülke genelinde son 63 yılın en düşük yağışlı ikinci Kış mevsimi yaşanmıştır. Kışın en fazla yağış azalışı bölgelere göre değişkenlik göstermiş %22 (Karadeniz) ile %55 (İç Anadolu) arasında değişmiştir.
■ Düşük yağış alınan Sonbahar ve Kış mevsiminden sonra, Ülke geneli mart ayı yağışları yükselişe geçmiş, 96 mm yağış kaydedilmiş, uzun yıllar ortalamasının oldukça üzerinde olmuştur (%56). Mart bu yağış miktarı ile son 27 yılın en yağışlı mart ayı olarak dikkat çekmiştir. Uzun yıllar ortalamasına göre en fazla yağış artışına sahip bölge %80 ile İç Anadolu Bölgesi olmuş, Ege ve Marmara Bölgelerinde mart ayı yağışlarındaki artışlar ise nispi olarak daha sınırlı düzeyde (sırasıyla %26 ve %20) kalmıştır.
■ Hemen tüm bölgelerimizde gelişme ve verimlilik açısından kritik önemde olan mart ayından sonra Nisan ayı da yağışlı geçmiştir. Ülke geneli Nisan ayında 87 mm yağış gerçekleşmiş, uzun yıllardan ve geçen üretim sezonundan kayda değer düzeyde yüksek olmuştur (sırasıyla; %51 ve 3,5 kat). Yağışlar tüm bölgelerde ülke genelinin üzerinde olmuş, en fazla artış %82 ile Marmara ve Karadeniz Bölgelerinde (son 63 yılın en yüksek düzeyi) gerçeklemiş, bunları %57 artış ile Doğu Anadolu Bölgesi takip etmiş, diğer bölgelerdeki artış oranı ise %11 (Güneydoğu Anadolu) ve %44 (Akdeniz) arasında değişim göstermiştir. Böylece gelişim ve verimlilik açısından kritik önemde olan bu iki aydaki yüksek yağışlar, birçok bölgemiz için meteorolojik kuraklık riskini ve hidrolojik kuraklık şiddetini azaltıp, tarımsal kuraklığın oluşumunu engellerken, rekolte beklentisinde de olumlu bir havanın oluşmasına katkı sağlamıştır. Bununla birlikte, İç Anadolu ve Geçit Bölgelerinde mayıs yağışları, Doğu Anadolu Bölgesinde ilaveten haziran yağışları verimlilik üzerindeki etkilerini devam ettirmektedir.
TMO raporuna göre hububat için aşağıda sunulan özet değerlendirme yapılabilir. Bakliyat ve detaylı hububat analizi raporda yer almaktadır.
■ Türkiye geneli Nisan ayı yağışları; normalinin ve geçen yıl nisan ayı yağışlarının üzerinde gerçekleşti. Bölge geneli yağışlar ise tüm bölgelerde normallerinin üzerinde gerçekleşmiş, en fazla artış %82 ile Marmara ve Karadeniz Bölgelerinde kaydedilmiştir. Karadeniz Bölgesi nisan ayı yağışları son 63 yılın en yüksek seviyesinde gerçekleşmiştir. Yazlık hububat ve yulaf ekilişleri Doğu Anadolu Bölgesi haricinde tüm bölgelerde tamamlanmıştır. Üst gübreleme ve yabancı ot mücadelesi İç Anadolu’nun yüksek kesimleri ile Doğu Anadolu Bölgesi’nde devam etmekte olup diğer bölgelerde tamamlanmıştır. Ülke genelinde nisan ayının yağışlı geçmesi külleme ve pas gibi mantari hastalık riskini artırmış olup bu tarz hastalıklara karşı ilaçlama işlemleri devam etmektedir. Hububat İç Anadolu, Karadeniz Bölgesinin iç kesimlerinde sapa kalkma, Karadeniz Bölgesi’nin sahil kesimi, Güneydoğu Anadolu, Marmara Bölgelerinde başaklanma döneminde, Ege ve Akdeniz Bölgelerinde başaklanma dönemi sonlarında olup yer yer olum dönemine giren alanlar tespit edilmiştir. Balıkesir’de lokal olarak iyi yağış alan taban arazilerde özellikle arpada bitki gelişimi hızlı olmuş, bu da bitkinin boylanmasına ve bazı alanlarda yer yer yatmalara neden olmuştur.
■ Marmara’da süne tespit, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu’da süne ile mücadele çalışmaları başlamıştır. Hububat Mersin ili Silifke ilçesi ve Hatay ilinde sarı olum evresinde olup hasadın mayıs sonu- haziran ayı başında başlayacağı bilgisi alınmıştır. Antalya’nın sahil kesimi, Aydın ve Denizli ilinin turfanda hasat bölgesi olan Buldan-Sarayköy ve Merkez ovalarında hububatın genel itibari ile başaklanma döneminde olduğu erkencilerde çiçeklenmenin tamamlanarak süt olum dönemine girdiği gözlemlenmiştir.
■ Adana’da önceki dönemlerde yaşanan kuraklık, bitkinin strese girmesine neden olmuş, bitki boyu normale göre kısa kalmış ve erken başaklanma görülmüştür ve bu durumun verim üzerinde geçen yıla göre az da olsa bir kayıp oluşturacağı öngörülmektedir. Konya’da iklimde yaşanan ani sıcaklık değişimleri nedeniyle sulu arazilerdeki özellikle 6 sıralı erkenci arpalarda başak çıkarma başlamış olup normallere göre fenolojik gelişim yaklaşık 10 gün önden gitmektedir. Bitki gelişimi ülke genelinde iyi durumda olup iç kesimlerde mayıs, yüksek kesimlerde ise haziran ayında yeterli yağış alınması durumunda rekoltenin özellikle Marmara ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde geçen yıldan daha iyi olacağı, bu durumun ise ülke geneli buğday ve arpa rekoltesini artıracağı değerlendirilmektedir. Mayıs ayının yağışlı geçmesi sebebiyle ülke genelinde hasadın mayıs sonu- haziran ayı başında başlayacağı tahmin edilmektedir.
